ηλιαστές

Με την ονομασία αυτή δηλώνονταν στην αρχαία Αθήνα τα μέλη της Ηλιαίας (βλ. λ.), του ανώτατου δικαστηρίου. Κατά τα χρόνια της πρώτης αθηναϊκής ηγεμονίας οι η. ήταν 6.000, εξακόσιοι δηλαδή από κάθε φυλή, εκλέγονταν με κλήρο κάθε χρόνο και έπρεπε να είναι πάνω από 30 ετών, να μην οφείλουν στο δημόσιο, να μην έχουν στερηθεί τα πολιτικά τους δικαιώματα και να μην έχουν διανοητικά ή σωματικά ελαττώματα. Δικαίωμα εκλογής είχε κάθε Αθηναίος πολίτης που εκπληρούσε αυτούς τους όρους και έκανε αίτηση, εφόσον το ήθελε. Ονομάζονταν επίσης ομωμοκότες –ένορκοι, όπως θα λέγαμε σήμερα–καθότι έδιναν τον απαιτούμενο όρκο στον λόφο του Αρδηττού στις αρχές του χρόνου. Μετά την ορκωμοσία, καθένας από τους η. έπαιρνε ένα είδος ταυτότητας, το δικαστικό πινάκιο, πάνω στο οποίοήταν γραμμένο το όνομα και o δήμος του, το όνομα του πατέρα του και ένα από τα δέκα πρώτα γράμματα του αλφαβήτου, ενδεικτικό του τμήματος όπου ανήκε. Από τους 6.000 η., οι 1.000 ήταν αναπληρωματικοί και οι υπόλοιποι 5.000 δίκαζαν μοιρασμένοι σε δέκα τμήματα δικαστήρια, που τοκαθένα περιλάμβανε 500. Για σημαντικές δίκες ενώνονταν δύο ή περισσότερα τμήματα και δίκαζαν μαζί, προσέθεταν μάλιστα έναν δικαστή παραπάνω για τυχόν περίπτωση ισοψηφίας. Ήδη από την εποχή του Περικλή οι η. έπαιρναν μισθό για τις υπηρεσίες τους (αρχικά έναν, μετά δύο και στο τέλος τρεις οβολούς την ημέρα), ο οποίος όμως περιορίστηκε σημαντικά το δεύτερο μισό του 4ου αι. π.Χ., εξαιτίαςτης έλλειψης χρημάτων. Οι δίκες διεξάγονταν όλες γενικά τις ημέρες, εκτός από τις γιορτές και τις τρεις τελευταίες ημέρες του μήνα, γνωστές ως αποφράδες.